Μαθημα μετεωρολογιας Νο3...

Υετός

Υετός γενικά ονομάζεται κάθε πτώση ή εναπόθεση στο έδαφος προϊόντων του ύδατος (σε υγρή ή στερεά μορφή, επιμερισμένη) τα οποία προέρχονται από συμπύκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας. Κυριότερες μορφές του «υετού» είναι: η βροχή, το Χιονόνερο ή Χιονόβροχο ή Χιονόλυτο, οι Ψεκάδες, το Χαλάζι, το Χιόνι, οι Χιονόκοκκοι, οι Παγοβελόνες, οι Παγόκοκκοι και ο Υαλοπάγος που δημιουργείται όμως στο έδαφος. Οι παραπάνω μορφές ονομάζονται και υδατώδη μετεωρολογικά κατακρημνίσματα, ή ατμοσφαιρικά υδατώδη κατακρημνίσματα, ή απλά κατακρημνίσματα, όταν αναφέρονται στη μετεωρολογία, καθώς ακόμη και υδρομετέωρα.

Η ποσότητα του ύδατος που πέφτει στο έδαφος υπό οποιαδήποτε μορφή του υετού μετριέται με ειδικό όργανο που λέγεται βροχόμετρο το οποίο και εκφράζει το ύψος που θα αποκτούσε το ύδωρ εάν αυτό δεν εξατμιζόταν ή δεν το απορροφούσε το έδαφος ή δεν διέρρεε στη θάλασσα. Άλλο ένα όργανο εκτός του βροχόμετρου είναι και το αυτογραφικό όργανο ο βροχογράφος.

Εκ των παραπάνω γίνεται σαφές ότι η ομίχλη, η πάχνη και η δρόσος δεν ανήκουν στις μορφές του υετού.

Τις μορφές του υετού, δηλαδή τα υδρομετέωρα, εξετάζει η Μετεωρολογία, τη δε όσο το δυνατόν ανώδυνη αντιμετώπισή τους: οι γνώσεις, οι εμπειρίες και οι τεχνικές που ακολουθούνται ανάλογα, τόσο κατά τον τόπο που προσβάλουν (ξηρά, θάλασσα ή αέρα), όσο και κατά επιστήμη, τέχνη ή επαγγελματική - αθλητική δραστηριότητα.

Ετυμολογικά ο υετός παράγεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ὕω, και σημαίνει βροχή, όμβρος. Παράγωγα: υετός, υέτιος –α –ο καθώς επίσης και υεώτατος. Σημειώνεται όμως ότι τόσο το ρήμα ὕω όσο και το παράγωγό του ὑετός συναντώνται στα ομηρικά έπη και δηλώνουν αποκλειστικά τη "βροχή", συγκεκριμένα τη "νεροποντή" ή την "καταιγίδα" (διαφέροντας έτσι από τον όρο ὄμβρος "βροχή"). Συνήθως χρησιμοποιείτο το γ΄ ενικό πρόσωπο ὕει, το οποίο κατά την ελληνιστική εποχή οδηγήθηκε σε ιωτακισμό με συνέπεια την εξαφάνισή του από τον προφορικό λόγο (είχε μεταβληθεί σε δυσπρόφερτο τύπο [íi]).

Χαλάζι

Το χαλάζι είναι μια μορφή υετού, που εμφανίζεται όταν η υγρασία της ατμόσφαιρας συμπυκνώνεται πάνω σε σκόνη ή άλλα κέντρα συμπύκνωσης, όπως μπορεί να είναι μικρά έντομα ή κρύσταλλοι πάγου, ενώ η θερμοκρασία είναι κάτω από τους 0° Κελσίου. Οι μικροί πυρήνες των κόκκων που σχηματίζονται κατ' αυτό τον τρόπο μεγαλώνουν γρήγορα, καθώς η τάση των κορεσμένων ατμών πάνω από τον πάγο είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη πάνω από νερό. Οι κόκκοι μπορούν να μεγαλώσουν κι άλλο, καθώς η λανθάνουσα θερμότητα που απελευθερώνεται από τη στερεοποίηση του νερού λιώνει το εξωτερικό περίβλημα, κάτι που επιτρέπει τη συνένωση κόκκων μεταξύ τους. Όταν ο χαλαζόκοκκος γίνει αρκετά βαρύς ώστε να μην παρασύρεται απ' τον άνεμο, πέφτει προς το έδαφος. Οι κόκκοι του χαλαζιού μπορεί να έχουν μέγεθος από μερικά χιλιοστά μέχρι μερικά εκατοστά.

Το χαλάζι προκαλεί εκτεταμένες καταστροφές σε καλλιέργειες, ενώ έχουν αναφερθεί και αρκετοί θάνατοι ανθρώπων που εκτέθηκαν σε πολύ έντονη χαλαζόπτωση.

Χιόνι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

Wesselburen Dithmarschen, Ιανουάριος 2004

Ένα είδος υετού που αποτελείται κατά 100% από παγοκρυστάλλους σε μορφή χιονονιφάδων.

Το χιόνι (καθαρεύουσα η χιών) δημιουργείται μεταξύ, κάτω, ή πάνω από τα στρώματα των νεφών, ανάλογα του πλάτους και της θερμοκρασίας των νεφών, από τη συμπύκνωση των υδρατμών σε θερμοκρασία κατώτερη του σημείου πήξεως αλλά με πολύ βραδύ ρυθμό. Έτσι το χιόνι αποτελείται από κρυστάλλους πάγου, που ενωμένοι μεταξύ τους χαλαρά σχηματίζουν τις λευκές και ελαφρές χιονονιφάδες.

Μεγάλες ποσότητες σχηματίζονται στα ψηλά νέφη σε όλα τα πλάτη της Γης. Αν και είναι κοινότατο στους πόλους εν τούτοις σχηματίζεται περισσότερο στις βόρειες εύκρατες ζώνες επειδή ο αέρας περιέχει περισσότερη υγρασία. Στα πολικά όρη, οροπέδια αλλά και στα ψηλότερα όρη πέφτει σε μεγάλη ποσότητα, έκταση και βάθος ώστε η πίεση των τελευταίων στρώσεων το μετατρέπει σε πάγο, σχηματίζοντας έτσι τους παγετώνες που στις πολικές περιοχές καλύπτουν χιλιάδες τετραγωνικά μίλια.

Για πολλούς τοπογραφικούς και μετεωρολογικούς λόγους οι χιονοπτώσεις ποικίλλουν σημαντικά στις κορυφές των βουνών ακόμα και αν είναι στον ίδιο παράλληλο. Τα όρια του «διαρκούς χιονιού», στις κορυφές, είναι από 300μ. υψόμετρο σε γεωγραφικό πλάτος 70°, 1.500μ. σε 60°, 2.100μ σε 50°, 3.000μ σε 40°, 3.900μ. σε 30°, 4.500 σε 20° και 5.100μ. στον Ισημερινό.

Χιονονιφάδες, Wilson Bentley, 1902

Τα κρυσταλλικά συσσωματώματα των νιφάδων του χιονιού είναι κατά το πλείστον διαφανή με στιλπνές έδρες που αντανακλούν το φως και παρουσιάζουν λευκή μάζα. Το μέγεθος των κρυστάλλων τους είναι 0.25 - 13 χιλιοστά (mm) και πέφτουν μεμονωμένα ή ενωμένοι σε νιφάδες που σχηματίζονται συνήθως σε ήρεμη χιονόπτωση με θερμοκρασία εδάφους Ο° C ή χαμηλότερη. Τα λίαν ψυχρά νέφη σχεδόν πάντα είναι ξερά σε αντίθεση με τα θερμότερα νέφη (τα χαμηλότερα) που περιέχουν περισσότερη υγρασία και έχουν την τάση να παρασκευάζουν τους μεγαλύτερους, ταχέως αυξανόμενους και διακλαδιζόμενους κρυστάλλους.

Γενικά τα σχήματα των κρυστάλλων του χιονιού ανήκουν στον εξαγωνικό σύστημα με επικράτηση των αστεροειδών μορφών με έξι ακτίνες. Η ομορφιά και ο πλούτος τους έλκυσε τη προσοχή και το θαυμασμό των μελετητών του χιονιού από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και σήμερα και αποδεδειγμένα θεωρείται ότι υπερτερούν σε τελειότητα και ποικιλία των κρυστάλλων οποιουδήποτε ορυκτού είδους.

Από το χιόνι πολλές οι ωφέλειες αλλά και οι καταστροφές. Διατηρεί τη θερμότητα του εδάφους και προστατεύει τη βλάστηση, από τη τήξη του παρέχει άφθονο νερό που τροφοδοτεί ποτάμια και χείμαρρους. Στις πολικές περιοχές και στις κορυφές προσφέρεται θαυμάσια στην επικοινωνία και μεταφορά ειδών με έλκηθρα. Συνθλιβόμενο και μετατρεπόμενο σε πάγο συντελεί τα μέγιστα στη διάβρωση του εδάφους μετατρέποντας τους βράχους σε χώμα και διανοίγοντας ρυάκια και όχθες ποταμών. Αλλά και η γρήγορη τήξη του δημιουργεί επικίνδυνες πλημμύρες, η άφθονη πτώση του φράζει δρόμους και διακόπτει συγκοινωνίες, εκ του βάρους του δημιουργεί θραύση δένδρων και δικτύων, ενώ ακόμη σε πλαγιές εκ του βάρους του δημιουργεί χιονοστιβάδες που κατερχόμενες προξενούν καταστροφές.

Στις περισσότερες όμως των περιπτώσεων στη γεωργία το χιόνι είναι ωφέλιμο. Καταστρέφει παράσιτα, τα ποώδη φυτά δεν βλάπτονται και γενικά τα χειμερινά σιτηρά και τα κτηνοτροφικά ψυχανθή καλυπτόμενα από το χιόνι προστατεύονται από τους παγερούς ανέμους. Δημιουργεί βραδεία απορρόφηση και αποθήκευση από τη τήξη ύδατος, όπου και χαρακτηριστική η εμπειρία στις ελαιοκομικές περιφέρειες ότι μετά βαρύ χειμώνα με άφθονες χιονοπτώσεις είναι πλούσια η σοδειά.

Τέλος, δεν θα πρέπει να λησμονείται και η μεγάλη προσφορά του στον αθλητισμό, στα χιονοδρομικά κέντρα και στον τουρισμό.

Βροχή

Η Βροχή (rain) ανήκει στα "υδατώδη μετεωρολογικά κατακρημνίσματα" ή υδρομετέωρα όπως ονομάζονται τα διάφορα φαινόμενα του υετού του οποίου άλλα επίσης είδη είναι το χιονόνερο, το χιόνι, το χαλάζι, κ.λπ.

Η βροχή μπορεί να μη μας αρέσει όταν χαλάει κάποια εκδρομή μας ή γινόμαστε πολλές φορές μούσκεμα. Όμως η ποικιλία της ζωής, η καλή καρποφορία της Γης εξαρτώνται από την ποσότητα του νερού που θα πέσει στη Γη. Το νερό της βροχής δεν είναι απόλυτα καθαρό, ιδίως στις βιομηχανικές περιοχές. Επειδή το νερό έχει πολλές διαλυτικές ιδιότητες, διαλύει ακόμη και τα αέρια που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα έχει ως συνέπεια να παρουσιάζει γεύση όξινη, εξ ου και "όξινη βροχή". Επίσης καθώς πέφτει παρασύρει και άλλες ουσίες που δεν διαλύονται στο νερό ή δεν πρόλαβε να διαλύσει. Έτσι η βροχή κατά την πτώση της παρασύρει κονιορτό, καπνιές καθώς και άλλα συστατικά που μολύνουν την ατμόσφαιρα. Και αυτό γίνεται αντιληπτό από τα λασπώδη κατάλοιπα με τα οποία λερώνονται αντικείμενα, αυτοκίνητα κ.λπ. όταν βρίσκονται σε ακάλυπτους χώρους.
Μερικές φορές η βροχή είναι κοκκινωπή. Τέτοια βροχή παρατηρείται και στη Χώρα μας όπως και σ΄ άλλες Μεσογειακές Χώρες, γνωστές και ως "αιματοειδείς βροχές". Αυτές οφείλονται σε ανέμους νοτίων διευθύνσεων, που μεταφέρουν από την Β. Αφρική πολύ λεπτή κοκκινωπή άμμο, που όμως η βροχή την παρασύρει κατά την πτώση της.

Η βροχή σχηματίζεται όταν τα μόρια των υδρατμών που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα και δημιουργούν τα νέφη ή σύννεφα τα οποία με την σειρά τους συμπυκνώνονται πάνω σε ένα κέντρο συμπύκνωσης, συνήθως έναν κόκκο σκόνης, αρχίζοντας έτσι να σχηματίζουν σταγόνες. Όταν η μάζα της σταγόνας ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο όριο, έλκεται λόγω βαρύτητας και πέφτει στη γη. Μερικές φορές, η βροχή δεν φθάνει στο έδαφος όταν ο αέρας ανάμεσα στα σύννεφα και στο έδαφος είναι πολύ ξηρός.
Η διάμετρος των σταγονιδίων της βροχής που φθάνουν μέχρι την επιφάνεια της Γης κυμαίνεται από 0,05-0,06 εκ. Όταν βεβαίως έλθουν σε επαφή με ψυχρή επιφάνεια μπορεί και να παγώσουν.

• Τα νέφη που δίνουν βροχές είναι από μεν τα στρωματόμορφα: οι σωρειτομελανίες και οι στρωματοσωρείτες που δίνουν μεγάλης διάρκειας κανονική βροχή ή βροχή ψεκάδων, ενώ από τα σωρειτόμορφα νέφη: τα μελανοστρώματα και τα υψιστρώματα πέφτει ραγδαία βροχή ή όμβροι, αλλά μικρής διάρκειας.

Η πτώση βροχής από τα σύννεφα ονομάζεται βροχόπτωση. Η ένταση της βροχόπτωσης μετριέται με βάση τα χιλιοστά βροχής που πέφτουν ανά ώρα και μετριέται με ειδικό όργανο, το βροχόμετρο. Οι Μετεωρολόγοι ανάλογα με την ένταση της βροχόπτωσης την διακρίνουν στις ακόλουθες κατηγορίες ανάλογα με το παρατηρούμενο ύψος βροχής:

- Ασθενής: <>

- Μέτρια: 2-6 mm/h.

- Ισχυρή: >6 mm/h. Επίσης και όταν το ύψος της βροχής σε μισή ώρα είναι μεγαλύτερο των 4 mm. Η βροχή αυτή είναι απότομη με μεγάλες σταγόνες και πολλές φορές συνοδεύεται και από χαλάζι.

Επίσης ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού των βροχοπτώσεων οι βροχές διακρίνονται σε:

Βροχές κατακόρυφης μεταφοράς: Ο τύπος αυτός της βροχής προέρχεται από σύννεφα ανοδικών ρευμάτων δηλαδή από σωρείτες και σωρειτομελανίες. Οι Χώρες που βρίσκονται μακριά από τον Ισημερινό έχουν βροχές αυτού του τύπου, κυρίως το Καλοκαίρι.

Βροχές του Ανάγλυφου ή Ορογραφικές βροχές: Οι βροχές αυτού του τύπου παρατηρούνται κυρίως στις βουνοπλαγιές που έχουν προσανατολισμό προς τις ακτές. Ο αέρας που πνέει πάνω από τις θάλασσες και του Ωκεανούς είναι πλούσιος σε υδρατμούς. Όταν φθάσει στη ξηρά έχει να υπερπηδήσει τις εξάρσεις (βουνά) που θα συναντήσει. Καθώς ανυψώνεται λοιπόν πάνω στις βουνοπλαγιές ψύχεται, οι υδρατμοί συμπυκνώνονται και τους εγκαταλείπει ως βροχή. Έτσι στη συνέχεια όταν ο αέρας κατέρχεται από την άλλη πλευρά τις βουνοπλαγιές είναι σχεδόν χωρίς υδρατμούς. Γι΄ αυτό και οι βουνοπλαγιές που έχουν προσανατολισμό αντίθετα των ακτών έχουν γενικά κλίμα ξηρό.

Μετωπικές βροχές ή Βροχές μετώπου: Στις περισσότερες περιοχές της Υδρογείου ο σπουδαιότερος τύπος βροχοπτώσεων είναι οι "Μετωπικές βροχές". Καλύπτουν πολλές εκατοντάδες χιλιομέτρων μόνο σε μία ημέρα. Δημιουργούνται όταν οι άνεμοι μεταφέρουν θερμότητα από τις τροπικές περιοχές προς τους Πόλους και στα μέσα γεωγραφικά πλάτη. Ενώ άλλοι άνεμοι αντιθέτων διευθύνσεων από τις αρκτικές περιοχές πνέουν προς τον Ισημερινό. Στην περιοχή που συναντώνται σχηματίζουν μέτωπο. Επίσης σχηματίζεται ύφεση καθώς ο θερμός αέρας ανέρχεται πάνω από τον ψυχρό. Αυτή η ύφεση δημιουργεί συχνά σταθερή βροχή σε περιοχές μεγάλης έκτασης.

Όξινη βροχή (acid rain): χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε βροχόπτωση που περιέχει ρύπους, όπως διαλύματα θειούχων ενώσεων που επιδρούν δυσμενώς στα φυτά και στα ζώα. Οι ρυπογόνες αυτές ουσίες που μολύνουν την ατμόσφαιρα είναι προϊόντα καύσης ορυκτών υλών όπως το πετρέλαιο και οι γαιάνθρακες.

• Τα "καταιγιδοφόρα νέφη" δίνουν ισχυρή βροχή που φθάνει τα 15 mm/h ή και περισσότερο.
• Κάποτε σε νησί του Ινδικού Ωκεανού σημειώθηκε βροχή ύψους 1870 mm σε ένα μόνο 24h, δηλαδή περίπου 70 mm/h
• Στις περισσότερες περιοχές της Γης οι βροχές είναι εποχιακές. Όμως στις υγρές περιοχές του Ισημερινού, χαρακτηριστική περιοχή του οποίου είναι το λεκανοπέδιο του Αμαζονίου, η βροχή πέφτει σύμφωνα με καθημερινό πρόγραμμα !
• Σε ολόκληρη την Υδρόγειο κάθε λεπτό του 24ώρου βρέχει περίπου ένα δισεκατομμύριο τόνους νερό ως βροχή ή χαλάζι ή χιόνι. Δηλαδή παρατηρούμενες οι βροχές στο σύνολό τους επί καθημερινής βάσης πράγματι παρουσιάζουν εικόνα βιβλικών διαστάσεων, που όμως κατά τόπο δεν γίνεται αντιληπτή.

Καταιγίδα

Η Καταιγίδα (Thunderstorm) είναι ένα μετεωρολογικό φαινόμενο που συνοδεύεται από αστραπές, κεραυνούς, μερικές φορές χαλάζι και πάντα με έντονη βροχόπτωση και ισχυρούς ανέμους. Σπανίως εμφανίζονται και ανεμοστρόβιλοι μαζί με τις καταιγίδες, αλλά μόνο σε ορισμένα σημεία στον κόσμο. Καταιγίδα λέγεται κάθε βίαιη ατμοσφαιρική διατάραξη (συνεπώς κακοκαιρία) που συνοδεύεται από ηλεκτρικές εκκενώσεις.

Δημιουργία

Προϋποθέσεις

Για να δημιουργηθεί μια καταιγίδα πρέπει να εκπληρώνονται κάποιες προϋποθέσεις που είναι ακριβώς εκείνες του ασταθή και υγρού καιρού. Η πιο σημαντική από αυτές είναι να συμβεί μία μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στο έδαφος και στην ανώτερη ατμόσφαιρα, δηλαδή η καθ΄ ύψος θερμοκρασία πρέπει να μειώνεται έντονα σταδιακά με ρυθμό τουλάχιστον 0,6 βαθμούς Κέλβιν ανά 100 μέτρα. Έτσι η αέρια μάζα που θερμαίνεται έχει ως συνέπεια να ανυψώνεται αφού είναι πιο ζεστή και επομένως πιο ελαφριά από ότι ο περιβάλλων αέρας της. Έτσι συνεχίζει να ανεβαίνει στην ατμόσφαιρα. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός παράγοντας για την δημιουργία μιας καταιγίδας είναι η ύπαρξη αυξημένης υγρασίας στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας,κοντά στο έδαφος. Και για να αρχίσει να ανεβαίνει η υγρή και θερμή αέρια μάζα χρειάζεται ένα "σπρώξιμο" προς τα πάνω. Αυτό το σπρώξιμο μπορεί να είναι η ηλιακή ενέργεια ή ένας λόφος.

Σύννεφο Cumulonimbus

Διαδικασία δημιουργίας

Αφού όλες οι απαιτούμενες προυποθέσεις έχουν εκπληρωθεί,η αέρια μάζα με τους υφιστάμενους σ΄ αυτή υδρατμούς αρχίζει να ανυψώνεται. Όταν φτάσει σε ένα ορισμένο ύψος, στο σημείο δρόσου, τότε ψύχεται. Το υψόμετρο στο οποίο θα φτασει στο σημείο δρόσου,και επομένως να συμπυκνώνεται, εξαρτάται από την σχετική υγρασία. Έτσι δημιουργούνται τα σύννεφα κατακόρυφης ανάπτυξης που λέγονται σωρείτες (Cumulus). Αν το ανοδικό ρεύμα συνεχίσει να υπάρχει τα σύννεφα μεγαλώνουν και διογκώνονται κατακόρυφα, και όταν το ανώτερο μέρος του συννέφου έχει φτάσει σε τέτοιο υψόμετρο ώστε αρχίζει και παγώνει, τότε μιλάμε για σωρειτομελανίες (Cumulonimbus). Συνήθως το επίπεδο παγοποίησης αυτών των συννέφων είναι γύρω στα 10 χιλιόμετρα από την επιφάνεια του εδάφους, σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 12 χιλιόμετρα. Στις τροπικές περιοχές φτάνουν σε ύψος ακόμη και τα 18 χιλιόμετρα.

Στην πραγματικότητα οι υδροσταγόνες στα νέφη αυτά κυριολεκτικά αναρπάζονται στροβιλιζόμενα προς τα πάνω από πολύ ισχυρά ανοδικά ρεύματα που επικρατούν σ΄ αυτά τα νέφη. Οι σταγόνες αυξάνουν μεν κατά μέγεθος αλλά όχι απεριόριστα. Όταν αυτές αποκτήσουν ένα ορισμένο μέγεθος (διάμετρο περίπου 5-6 mm) λόγω της αντίστασης του αέρα διασπώνται σε μικρότερες. Κατά την διάσπασή τους απελευθερώνονται ηλεκτρικά φορτία θετικά και αρνητικά, που όμως κατανέμονται χωριστά στα διάφορα μέρη του νέφους μεταξύ της βάσης του και της κορυφής του. Όταν το δυναμικό μεταξύ των θετικών και αρνητικών φορτίων αυξηθεί αρκετά επέρχεται εκκένωση υπό μορφή ηλεκτρικού σπινθήρα. Η εκκένωση αυτή μπορεί να γίνει μεταξύ του νέφους και της Γης, ή μεταξύ δύο νεφών ή ακόμη και μεταξύ επιμέρους τμημάτων του ίδιου του νέφους.

• Αστραπή ονομάζεται η λάμψη της ηλεκτρικής αυτής εκκένωσης.
• Βροντή ονομάζεται ο κρότος που συνοδεύει αυτή την εκκένωση.
• Κεραυνός ή αστροπελέκι (κατά δημώδη έκφραση) ονομάζεται ιδιαίτερα η εκκένωση που συμβαίνει μεταξύ νέφους και επιφάνειας Γης (στη ξηρά ή στη θάλασσα). Άν το καταιγιδοφόρο νέφος βρίσκεται πολύ μακριά πιθανώς η βροντή να μην ακουσθεί.

Ηλεκτρικές καταιγίδες

Από παρατηρήσεις έχει γίνει γνωστό πως οι καταιγίδες που συνοδεύονται από "αστραπόβροντα και κεραυνούς" όπως δημωδώς χαρακτηρίζει ο ελληνικός λαός τις ηλεκτρικές καταιγίδες, σχετίζονται με την παρουσία σωρειτομελανιών που χαρακτηρίζονται από τις κρυσταλλικές κορυφές τους και τα ισχυρά ανοδικά ρεύματα που συμβαίνουν σ΄ αυτά. Τα νέφη λοιπόν αυτά στα ανώτερα μέρη τους φέρουν θετικά ηλεκτρικά φορτία ενώ στα κατώτερα αρνητικά φορτία με εξαίρεση μια λεπτή στοιβάδα κοντά στη βάση τους που είναι φορτισμένη θετικά. Η κατανομή αυτή του ηλεκτρικού φορτίου στα κατώτερα τμήματα του νέφους φορτίζει "εξ επαγωγής" θετικά το έδαφος που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το νέφος. Παρότι σε μικρή κάτω του νέφους περιοχή η επιφάνεια της Γης φέρει αρνητικό φορτίο.

Έτσι η πρώτη ηλεκτρική εκκένωση συμβαίνει περίπου στα πρώτα 10 μέχρι 20 λεπτά της ώρας από την στιγμή που θα εντοπιστούν οι πρώτες βροχοσταγόνες από το ραντάρ.

Η προέλευση αλλά και η κατανομή του ηλεκτρικού φορτίου μέσα στα καταιγιδοφόρα νέφη προκάλεσαν αδιάκοπες συζητήσεις από την εποχή που ο Αμερικανός Βενιαμίν Φραγκλίνος, διατρέχοντας ο ίδιος κινδύνους, πρώτος απέδειξε στη 10ετία του 1730 πως ο κεραυνός στην πραγματικότητα είναι ηλεκτρική εκκένωση και όχι κάποια καιόμενη βολίδα. Έτσι ερμνηνεύτηκε πως διασπόμενες οι υδροσταγόνες φέρουν θετικό φορτίο που μεταφέρουν προς τα κάτω. Από την άλλη πάλι οι λεπτές ψεκάδες που προέχονται αποσπώμενες από τις επιφάνειες των υδροσταγόνων μεταφέρουν το αρνητικό τους φορτίο προς τα άνω. Αλλά και πάλι η θεωρία αυτή δεν εξήγησε το πολύ μεγαλύτερο πρότυπο της θετικά φορτισμένης οροφής και των αρνητικά φορτισμένων βάσεων. Πιθανώς όμως το θέμα να έχει να κάνει με την παγοποίηση των κορυφών των νεφών αυτών.
Μια σημαντική επίσης φάση στο φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί όταν οι υπέρτηκτες υδροσταγόνες παγώνουν. Οπότε και οι πυρήνες πήξης φορτίζονται αρνητικά ενώ οι μικροσκοπικές σχίζες τους που αποσπώνται από τους παγοκρυστάλλους και κινούνται προς τα πάνω φορτίζονται θετικά.

• Ωστόσο τα ηλεκτικά φαινόμενα όπως και άλλα που συμβαίνουν μέσα στα καταιγιδοφόρα νέφη δεν είναι μέχρι σήμερα απόλυτα γνωστά.

Παρατηρήσεις

• Λόγω της δημιουργίας των καταιγίδων στους σωρειτομελανίες εκ του μεγάλου ύψους τους και της δημιουργίας έτσι μεγαλύτερου δυναμικού των φορτίων τους, χαρακτηρίζονται επίσης και καταιγιδοφόρα νέφη, παραλληλίζονται δε ως προς την Φυσική με πολύ ισχυρές ηλεκτροπαραγωγές μηχανές.
• Στις καταιγίδες οφείλονται τα περισσότερα παράσιτα στις ραδιοτηλεπικοινωνίες.

Ναυτιλία

Ειδικά οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει να έχουν ιδιαίτερα υπ΄ όψη τους πως όταν παρουσιασθεί καταιγίδα κοντά στο πλοίο τους, και μάλιστα κατά τον απόπλου ή κατάπλου ή διέλευση στενών κ.λπ. είναι δυνατόν ο άνεμος ν΄ αυξηθεί απότομα για μερικά λεπτά και ν΄ αλλάξει στη συνέχεια διεύθυνση επίσης απότομα, όπως ακριβώς συμβαίνει στη λαίλαπα.

Τεχνητή βροχή

Με τον όρο τεχνητή βροχή χαρακτηρίζεται περισσότερο η μέθοδος δημιουργίας βροχόπτωσης μη φυσικής, δηλαδή μη εκδηλούμενης από μόνη της, παρά αυτό τούτο το αποτέλεσμα.

Η ανακάλυψη της αναγκαιότητας και χρησιμότητας των πυρήνων συμπύκνωσης (παγοκρυστάλλων, αλάτων κ.λπ.) καθώς και του προσδιορισμού του πάχους των νεφών οδήγησε περί το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην επινόηση μεθόδου τεχνητής βροχής. Για τέτοιους σκοπούς επιλέγονται συνήθως ευμεγέθη νέφη, που ψεκάζονται είτε από αεροπλάνο, που υπερίπταται αυτών, είτε με ειδικά επίγεια μηχανήματα τύπου πυροβόλων, είτε μ΄ εκτόξευση ειδικών πυραύλων από το έδαφος, εφοδιασμένα με κατάλληλους πυρήνες συμπύκνωσης π.χ. διοξείδιο του άνθρακα, ο λεγόμενος "ξηρός πάγος", ή δια μορίων ιωδιούχου αργύρου.
Αυτή η μέθοδος έχει αποδώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα μέχρι του σημείου να χρησιμοποιείται και σε εμπορική κλίμακα. Η, πολλές φορές όμως, αναστολή της μεθόδου αυτής είναι το υψηλό κόστος σε σχέση προς τη ποσότητα της βροχής που προκαλείται.

Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι με την ίδια ακριβώς μέθοδο παρεμποδίζεται και η εξέλιξη των σωρειτομόρφων νεφών σε καταιγιδοφόρα νέφη προλαμβάνοντας έτσι τη πτώση χάλαζας. Επίσης με παρόμοιους βομβαρδισμούς από αεροπλάνου των τροπικών κυκλώνων επιτυγχάνεται η εξασθένησή τους σε ποσοστό που φθάνει από 20% μέχρι ακόμη και 40%.

Σήμερα η τεχνητή βροχή περιλαμβάνεται και σε σχεδιασμούς πολεμικών δραστηριοτήτων. Επίσης με τον ίδιο όρο χαρακτηρίζεται και η απλή μέθοδος ποτίσματος κήπων και μεγάλων καλλιεργειών δια περιστρεφομένων ακροφυσίων υδροδικτύων.

Ομίχλη

Η Ομίχλη είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει στην ατμόσφαιρα, πολύ κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας, που αποτελείται από πολύ μικρά υδροσταγονίδια προερχόμενα από την συμπήκνωση των υδρατμών της ατμόσφαιρας.

Το να ισχυρισθεί κάποιος ότι έχει ταξιδέψει μέσα στα σύννεφα δεν προκαλεί εντύπωση ως σύνηθες φαινόμενο στην αεροπορία. Αλλά και ακόμα αν ισχυρισθεί κάποιος ότι έχει περπατήσει μέσα σε σύννεφα, δεν θα πρέπει ούτε αυτό να προκαλέσει ανησυχία πενυματικής κατάστασης του ισχυριζόμενου αφού οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βρεθεί μέσα σε ομίχλη. Συνεπώς η ομίχλη είναι νέφος που σχηματίζεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης. Σε παρατήρηση μιας βουνοκορφής πιθανώς αυτή να χάνεται μέσα σε νέφη, αν όμως ο παρατηρητής βρεθεί στη εν λόγω βουνοκορφή θα διαπιστώσει ότι βρίσκεται μέσα σε ομίχλη. Συνεπώς τα σύννεφα και η ομίχλη είναι ένα και το αυτό φαινόμενο και μόνο το ύψος από την επιφάνεια της Γης είναι αυτό που τα προσδιορίζει.

Επειδή η ομίχλη σχηματίζεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης προκαλεί ελάττωση της ορατότητας δημιουργώντας προβλήματα στις συγκοινωνίες ξηράς, θάλασσας και αέρα και ιδιαίτερα στις απο-προσγειώσεις των αεροσκαφών. Για τον λόγο, αυτό και η ορατότητα, εξετάζεται παράλληλα με την ομίχλη, προσδιορίζοντας έτσι την κατηγορία της δεύτερης.

Δημιουργία ομίχλης

Ομιχλώδες τοπίο

Η ομίχλη δεν είναι πλέον υδρατμοί αλλά λεπτότατα σταγονίδια νερού που βρίσκονται στον αέρα και που σχηματίσθηκαν πάνω στα αναρίθμητα σωματίδια που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Στο ερώτημα αφού το νερό είναι βαρύτερο του αέρα γιατί αυτά δεν πέφτουν όπως η βροχή αλλά αιωρούνται, η απάντηση είναι πως πράγματι αυτά πέφτουν, αλλά τα υδροσταγονίδια της ομίχλης είναι τόσο μικροσκοπικά και ελαφρά που η παραμικρή πνοή του ανέμου δεν τ΄ αφήνει στο μεγαλύτερο μέροας τους να πέσουν αλλά μένουν αιωρούμενα κοντά στην επιφάνεια της Γης, όσα δε πέφτουν, η πτώση τους είναι πολύ αργά τόσο που δεν γίνεται άμεσα αισθητή αυτή ως βροχή. Γίνεται όμως αντιληπτή από το αποτέλεσμα όπως τα ρούχα που υγραίνονται, η εκείνα που έχουν απλωθεί και δεν στεγνώνουν κ.λπ.

Γενικά η ομίχλη σχηματίζεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1)Όταν υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι πυρήνες συμπήκνωσης των υδρατμών δηλαδή μεγαλύτερος αριθμός σωματιδίων και

2)Όταν ο αέρας είναι κορεσμένος από υδρατμούς (Σχετική υγρασία 100%).

Διάκριση ομίχλης

Η Ομίχλη διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες η πρώτη είναι ανάλογα με την ορατότητα που επιτρέπει και η δεύτερη ανάλογα του τρόπου σχηματισμού της.
1η Κατηγορία ομίχλης

Ομίχλη (fog): ορατότητα 0-1 χλμ.

Αχλύς υγρή (mist): ορατότητα 1-2 χλμ.

Αχλύς ξηρή (hase): ορατότητα > 2 χιλιομέτρων

2η Κατηγορία ομίχλης

Ομίχλη ακτινοβολίας

Ομίχλη αναμίξεως

Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης

Θαλάσσιος καπνός

Ορισμοί

Ομίχλη ακτινοβολίας: Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που οφείλεται στη ψύξη του αέρα λόγω επαφής του με την επιφάνεια του εδάφους όταν αυτή προηγουμένως έχει ψυχθεί πολύ περισσότερο λόγω της νυκτερινής ακτινοβολίας [σχετικά θερμοκρασία ατμόσφαιρας]. Η ομίχλη ακτινοβολίας είναι δυνατόν λόγω της φοράς του ανέμου να παρασυρθεί προς την θάλασσα και να δημιουργήσει έτσι προβλήματα ορατότητας στη ναυσιπλοΐα.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η μεγάλη σχετική υγρασία.

β) Ο αίθριος ή ο λίγο νεφελώδης ουρανός και

γ) Ο ασθενής άνεμος, δηλαδή έντασης 2-3 κόμβων.

Οι παράγοντες αυτοί υφίστανται συνήθως σε κεντρικές περιοχές δημιουργίας αντικυκλώνων

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης ακτινοβολίας είναι:

α) Η ενίσχυση του υφιστάμενου ανέμου και

β) Η άνοδος της θερμοκρασίας.

Ομίχλη αναμίξεως: Είναι η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται στη περίπτωση κατά την οποία συναντώνται δύο αέριες μάζες διαφορετικής θερμοκρασίας και υγρασίας. Συνεπώς η ομίχλη αυτή σχηματίζεται μόνο όταν η προκύπτουσα αέρια μάζα από την ανάμιξη αυτή έχει θερμοκρασία μικρότερη από εκείνη που θα χρειαζόταν για να συγκρατήσει τους υπάρχοντες υδρατμού σε αόρατη κατάσταση (μορφή), χωρίς δηλαδή να συμπυκνωθούν. Ομίχλη ανάμιξης μπορεί να σχηματισθεί και κατά μήκος καιρικών μετώπων όπου συμβαίνουν τέτοιες αναμίξεις, όπου σ΄ αυτή την περίπτωση ονομάζεται ομίχλη μετωπική ή μετωπική ομίχλη. Σημειώνεται πως αυτή η ομίχλη παρατηρείται στη ψυχρή μάζα των μετώπων. Και αυτό διότι η μερικώς εξατμιζόμενη βροχή που πέφτει από τα νέφη κυρίως στη θερμή μετωπική επιφάνεια αυξάνει την σχετική υγρασία του κάτωθεν ψυχρού αέρα. Οι μετωπικές ομίχλες σχηματίζονται κυρίως στα εύκρατα γεωγραφικά πλάτη και σε ζώνη πλάτους όχι περισσότερο των 50 μιλίων.

Ομίχλη οριζόντιας μεταφοράς ή ομίχλη θαλάσσης: Έτσι ονομάζεται η ομίχλη εκείνη που σχηματίζεται από την μεταφορά υγρού και σχετικά θερμού αέρα πάνω από ψυχρότερη επιφάνεια. Η περίπτωση αυτή είναι περισσότερο συνήθης στην επιφάνεια της θάλασσας γι΄ αυτό και ονομάζεται ομίχλη θαλάσσης. Απαραίτητος όμως όρος δημιουργίας της είναι η ψυχρή επιφάνεια ξηράς ή θάλασσας να είναι τόσο ψυχρή που να μπορεί να κατεβάσει την θερμοκρασία του υπερκείμενα διερχόμενου θερμού και υγρού αέρα κάτω από το σημείο δρόσου του.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η εισβολή υγρού και σχετικά θερμού αέρα από την ξηρά στη ψυχρότερη θαλάσσια περιοχή.

β) Η μεταφορά αέριας μάζας από θερμή θαλάσσια επιφάνεια σε άλλη ψυχρότερη, και

γ) Η μεταφορά ψυχρής αέριας μάζας σε περιοχή θερμότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Στη περίπτωση αυτή ενδεχομένως και να σχηματισθεί ο λεγόμενος θαλάσσιος καπνός.

Γενικά η "θαλάσσια ομίχλη" είναι ιδιαίτερα συχνή πλησίον ψυχρών θαλάσσιων ρευμάτων όπως στο ρεύμα του Λαμπραντόρ ή του Όγια-Σίβο. Επίσης σχηματίζεται κατά μήκος των ακτών, στις οποίες οι επικρατούντες άνεμοι και άλλοι παράγοντες συντελούν στην ανατάραξη της επιφάνειας της θάλασσας έτσι ώστε ψυχρότερο νερό ν΄ ανέρχεται στην επιφάνειά της. Τέτοιο γεγονός συμβαίνει π.χ. κατά μήκος των ακτών της ΝΔ. Αφρικής και της Καλιφόρνιας.
Η ομίχλη "οριζόντιας μεταφοράς" μπορεί να σχηματισθεί και σε μεγάλης έκτασης αέρια μάζα όταν λόγω κατανομής των βαρομετρικών πιέσεων (κατά συνέπεια και της φοράς των ανέμων) κινείται από χαμηλότερα (άρα θερμότερα) γεωγραφικά πλάτη σε υψηλότερα (άρα ψυχρότερα). Τότε ο αέρας αυτός μπορεί να κορεσθεί εύκολα καθώς φθάνει πάνω από θάλασσες εύκρατων πλατών. Τα 85 έως 90% των ομιχλών που απαντώνται σε ανοικτή θάλασσα είναι τύπου "οριζόντιας μεταφοράς".

Διαλυτικοί παράγοντες της ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς είναι:

α) Η αύξηση της έντασης του ανέμου πέραν των 15-18 κόμβων (οπότε και η ομίχλη διαλύεται ή ανέρχεται και μετατρέπεται σε χαμηλό νέφος) και

β) Η μεταβολή της διεύθυνσης του ανέμου. Αυτή επιφέρει αλλαγή στην αέρια μάζα όπως π.χ. σε διάβαση μετώπου.

• Σημείωση: Ιδιαίτερα οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει να έχουν υπ΄ όψη τους ότι η θαλάσσια ομίχλη σχηματίζεται κατά κανόνα όταν θερμός αέρας κινείται σε περιοχή ψυχρότερης θαλάσσιας επιφάνειας. Ο καλύτερος λοιπόν τρόπος αποφυγής ή διαφυγής από αυτήν είναι το πλοίο να λάβει πορεία προς τα θερμότερα ύδατα, δηλαδή εν προκειμένω προς την κατεύθυνση από την οποία πνέει ο άνεμος. Ειδικά όμως σε οδούς ναυσιπλοΐας όπως στη Βόρεια Θάλασσα ή οπουδήποτε αλλού που επιπλέουν πάγοι ενδεχομένως η αλλαγή πορείας για αποφυγή ομίχλης να καθίσταται δύσκολη. Πάντως έτσι κι αλλιώς οι ναυτιλλόμενοι θα πρέπει, ειδικά όταν δεν διαθέτουν μετεωρολογικό δελτίο, από μόνοι τους να θεωρούν ως πιθανή την δημιουργία θαλάσσιας ομίχλης, κάθε φορά που η θερμοκρασία αέρος είναι ανώτερη εκείνης της θαλάσσης, ο δε άνεμος όταν βρίσκονται κοντά στη ξηρά πνέει από την ακτή. Η δε πυξίδα για τα πολύ μικρά σκάφη για τέτοιες περιπτώσεις κρίνεται ιδιαίτερα απαραίτητη.

Θαλάσσιος καπνός (sea smoke): ονομάζεται ειδικός τύπος ομίχλης οριζόντιας μεταφοράς. Ονομάζεται επίσης "ομίχλη ατμού" ή "καπνός Αρκτικής θαλάσσης".
Ο θαλάσσιος καπνός σχηματίζεται όταν πολύ ψυχρός αέρας εισβάλει απότομα πάνω από πολύ θερμότερη θαλάσσια επιφάνεια.

Ευνοϊκοί παράγοντες σχηματισμού θαλάσσιου καπνού είναι:

α) Η πνοή ισχυρών έως θυελλωδών και πολύ ψυχρών ανέμων από την ξηρά προς την θάλασσα και

β) Η θερμοκρασιακή αναστροφή (δηλαδή η άνοδος θερμοκρασίας από την επιφάνεια μέχρι κάποιο ύψος). Η αναστροφή όμως αυτή πρέπει ήδη να υφίσταται άνωθεν της θαλάσσης πριν φθάσει ο ψυχρός αέρας σ΄ αυτήν.

Κατά κανόνα ο θαλάσσιος καπνός έχει λεπτό πάχος, η δε ορατότητα εντός αυτού είναι ευμετάβλητη. Παρατηρείται συνηθέστερα στα ύδατα της Αρκτικής, της Ανταρκτικής (εξ ου και η ονομασία "καπνός της Αρκτικής"), καθώς και σε άλλες περιοχές όπως η Βαλτική, Ακτές Ν. Γης, ακτές Αγίου Λαυρεντίου, στα Φιόρδ της Ισλανδίας και Νορβηγίας και στη θάλασσα των Αλεουτίων νήσων. Ένας ακόμη τύπος θαλάσσιου καπνού που αποτελείται όμως από παγοκρυστάλλους οι Αμερικανοί τον αποκαλούν "ομίχλη πάγου" (ice fog), οι δε Ινδιάνοι της Δυτικής Αμερικής pogonip (αξιοπερίεργο, συσχετιζόμενο με τις ελληνικές λέξεις πάγος+νίπτω).

• Η θάλασσα στην περίπτωση "ομίχλης καπνού" δίνει την εντύπωση (θέα) ενός τεράστιου λέβητα (καζάνι) που αναδίδει ατμούς.

Μεγαλύτερη συχνότητα ομίχλης

Γενικά οι οδηγίες ναυσιπλοΐας οι λεγόμενοι Πλοηγοί (βιβλία) περιέχουν λεπτομέρειες περί των θαλασσίων και παράκτιων περιοχών όπου συνήθως επικρατούν ομίχλες. Ο παρακάτω πίνακας περιλαμβάνει τις περιοχές των ανοικτών θαλασσών και τις εποχές κατά τις οποίες η συχνότητα εμφάνισης ομιχλών είναι η μεγαλύτερη.

Πίνακας μεγαλύτερης συχνότητας ομίχλης κατά περιοχές - εποχές

#	Περιοχή μεγαλύτερης συχνότητας	Εποχή μεγαλύτερης συχνότητας
1.	Ακτές Νέας Γης, Νέα Σκωτία και ακτές Νέας Αγγλίας	Τέλη Άνοιξης και Θέρους
2.	Ακτές ΝΔ. Αφρικής	Από Ιανουάριο μέχρι Ιούνιο
3.	Δυτικές ακτές Ν. Αμερικής (νότια των 35μοιρών)	Θέρος και Φθινόπωρο
4	Νότιες ακτές της Κίνας	Άνοιξη
5	Βόρειές ακτές της Κίνας	Θέρος
6.	Περιοχή Ιαπωνίας - Αλεούτιες νήσοι	Θέρος
7.	Ακτές Κολομβίας, Ουάσιγκτων, Όρεγκον και Β. Καλιφόρνιας	Θέρος και Φθινόπωρο
8.	Πολικές περιοχές	Θέρος

Εκτός από τις περιοχές που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα πολύ σπάνια ενσκήπτει ομίχλη στις ανοικτές θάλασσες μεταξύ των παραλλήλων των 30 μοιρών και του Ισημερινού (εκατέρωθεν) Στα εύκρατα πλάτη είναι πολύ πιθανότερο να παρατηρηθούν ομίχλες στα τέλη της Άνοιξης και στις αρχές του Θέρους. Αντίθετα στους λιμένες και τα παράλια που βρίσκονται σε υψηλά πλάτη, ο Χειμώνας είναι η εποχή με τις μεγαλύτερες συχνότητες παρουσίασης ομίχλης

Ναυσιπλοΐα σε ομίχλη

Σύμφωνα με τους Διεθνείς Κανονισμούς, όταν επικρατεί ομίχλη ή άλλες συνθήκες περιορισμένης ορατότητας όλα τα πλοία, πάσης φύσεως, που κινούνται στο χώρο αυτόν υποχρεούνται να τηρούν απαρέγκλιτα τους κανόνες ασφάλειας ναυσιπλοΐας που ορίζονται από τους Κανονισμούς αυτούς. Κάθε δε ολιγωρία επ΄ αυτού δεν θα πρέπει να θεωρείται απλά ότι εγκυμονεί κινδύνους αλλά οτι η πρόκληση ναυτικού ατυχήματος (σύγκρουση, πρόσκρουση, προσάραξη κ.λπ.) θα είναι βεβαία.

Πάχνη

Η Πάχνη ή Παγετός είναι το φυσικό φαινόμενο κατά το οποίο οι υπάρχοντες υδρατμοί στην ατμόσφαιρα πλησίον του εδάφους συμπυκνώνονται κατ΄ ευθείαν σε μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους χωρίς προηγουμένως να υποστούν υγρή κατάσταση, που καλύπτουν κάθε αντικείμενο. Έτσι κατά μεν την διαδικασία δημιουργίας χαρακτηρίζεται Μετεωρολογικό φαινόμενο κατά δε στο

Γενικά

Ο παγετός σχηματίζεται τις αίθριες νύκτες του Χειμώνα συνήθως κατά τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο όταν βεβαίως δεν υφίσταται άνεμος και όταν δεν υπάρχουν σύννεφα. Έτσι υπό αυτές τις συνθήκες η επιφάνεια του εδάφους ακτινοβολεί θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα με συνέπεια βαθμηδόν να παγώνει, ομοίως και το χαμηλότερο στρώμα αέρος που έρχεται άμεσα σε επαφή μ΄ αυτή. Τα μόρια των υδρατμών λοιπόν που υφίστανται σ΄ αυτό το πολύ χαμηλό ύψος στρώμα της ατμόσφαιρας, της τροπόσφαιρας, αγγίζοντας τις ψυχρές επιφάνειες των σωμάτων αρχίζουν να συμπυκνώνονται και να κολλούν σ΄ αυτές έλκοντας και άλλα μόρια υδρατμών. Επειδή όμως η θερμοκρασία αυτή της συμπύκνωσης είναι κάτω από το 0° C οι υδρατμοί από την αέρια μορφή των σχηματίζουν κατ΄ ευθείαν μικροσκοπικούς παγοκρυστάλλους. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται Πάχνη. ή Παγετός
Όσο ωφέλιμο είναι για την γεωργία η δρόσος και το χιόνι, τόσο καταστρεπτικός καθίσταται ο παγετός, ακριβώς επειδή σχηματίζεται σε θερμοκρασία κάτω από το 0° C . Στη θερμοκρασία αυτή οι χυμοί των φυτών όπως και οι καρποί τους παγώνουν και στερεοποιούνται με συνέπεια την ολοκληρωτική καταστροφή τους.
Έτσι προκειμένου να «καταπολεμηθεί» ο παγετός σε όλες σχεδόν τις Χώρες σήμερα έχουν οργανωθεί ειδικές Υπηρεσίες Πρόγνωσης και Προειδοποίησης Παγετού (Frost Warning Service). Οι Χώρες που έχουν οργανώσει τέτοιες Υπηρεσίες διαθέτουν ικανούς Μετεωρολόγους με μεγάλη πείρα που επανδρώνουν κατά ομάδες αντίστοιχα κλιμάκια στα ποιο ευάλωτα τουλάχιστον από παγετό διαμερίσματα (περιοχές) της επικράτειάς των, με κύρια αποστολή την έγκαιρη προειδοποίηση των αγροτών για επαπειλούμενο κίνδυνο.

Τρόποι αντιμετώπισης

Για την «καταπολέμηση» του παγετού ακολουθούνται συνήθως τρεις τρόποι: ή ανάβουν φωτιές με απλές θερμάστρες πετρελαίου ή με εγκατάσταση φυσικού αερίου, ή εξακοντίζουν νερό με δίκτυο σωληνώσεων ή τέλος θέτουν σε λειτουργία κατάλληλα εγκατεστημένους ανεμιστήρες. Και οι τρεις αυτοί τρόποι επιτυγχάνουν την θέρμαση των κατωτέρων στρωμάτων του αέρα ώστε τουλάχιστον να διατηρείται η θερμοκρασία του, 1 βαθμό Κελσίου πάνω από το 0. Τα τελευταία χρόνια άρχισε και στην Ελλάδα η προσπάθεια πρόγνωσης και καταπολέμησης του παγετού.

Σημείο παγετού

Σημείο παγετού ή Σημείο πάχνης χαρακτηρίζεται το σημείο εκείνο της θερμοκρασίας του αέρα ενός τόπου, όπου οι υφιστάμενοι σ΄ αυτό υδρατμοί στερεοποιούνται, δηλαδή η θερμοκρασία του είναι κάτω από το 0° C .

[Επεξεργασία] Παρατηρήσεις

• Ο Παγετός μπορεί να είναι τοπικός και διαβατικός ή συνεχής και σε μεγάλη έκταση.
• Όταν υφίσταται το φαινόμενο της δρόσου ή εκείνο του παγετού πολλές φορές συνηθίζεται να λέγεται η έκφραση: «έπεσε δρόσος» ή και «έπεσε παγετός» ή «θα πέσει παγετός» οι οποίες και είναι λανθασμένες εκ του γεγονότος ότι η εκδήλωση των δύο αυτών φαινομένων δημιουργούνται ακριβώς στον ίδιο χώρο που παρατηρούνται και δεν αποτελούν εκδήλωση πτώσης (όπως π.χ. η βροχή, το χιόνι ή χαλάζι).. Εν προκειμένω η ορθή έκφραση είναι: «σημειώθηκε» ή «θα σημειωθεί» ή «εμφανίστηκε» ή «θα εμφανιστεί» π.χ. δρόσος ή παγετός.
• Επίσης υφίσταται και η λανθασμένη αντίληψη ότι πάχνη είναι το κρυσταλλικό πλέγμα που καλύπτει τις φυλλωσιές των δένδρων, ενώ παγετός είναι αυτός που εμφανίζεται στα οδοστρώματα. Και αυτή η διάκριση είναι λάθος. Και οι δύο έννοιες είναι ταυτόσημες.
• Το φαινόμενο τόσο της δρόσου όσο και του παγετού δεν αποτελούν φαινόμενα κατακρήμνισης, αποτελούν όμως φαινόμενα εξυδάτωσης.
• Μπορεί ο παγετός, το χιόνι και το χαλάζι να έχουν κοινό στοιχείο το παγωμένο νερό, πλην όμως η δημιουργία τους οφείλεται σε διαφορετική διαδικασία.
• Σημειώνεται επίσης ότι ο όρος παγετός είναι μετεωρολογικός και αφορά τη πτώση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας κάτω από το 0 στην επιφάνεια της Γης, και όχι βεβαίως στά ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας που μονίμως βρίσκονται κάτω του μηδενός ή στις κορυφές υψηλών ορέων όπου και εκεί απαντάται θερμοκρασία κάτω του μηδενός. Ως επίθετο του όρου είναι ο "παγερός", και δημώδης κοινή έκφραση του παγετού είναι η "παγωνιά".
• Ημέρα παγετού: χαρακτηρίζεται η μέρα εκείνη που η ελάχιστη θερμοκρασία κατήλθε του μηδενός.
• Ημέρα ολικού παγετού: χαρακτηρίζεται η μέρα εκείνη που η θερμοκρασία δεν ανήλθε του μηδενός σε όλη τη διάρκειά της.

χώρο που συμβαίνει "ατμοσφαιρικό φαινόμενο".

Δρόσος

Η δρόσος είναι το φυσικό φαινόμενο κατά το οποίο οι υπάρχοντες υδρατμοί στην ατμόσφαιρα πλησίον του εδάφους συμπυκνώνονται σε μεγάλες σταγόνες νερού που καλύπτουν κάθε αντικείμενο. Έτσι κατά μεν την διαδικασία δημιουργίας χαρακτηρίζεται Μετεωρολογικό φαινόμενο κατά δε στο χώρο που συμβαίνει "ατμοσφαιρικό φαινόμενο".

Ιδιαίτερα στις ξάστερες νύκτες που δεν υπάρχουν σύννεφα, που να προστατεύουν σαν κάλυμμα την επιφάνεια της Γης, και όταν δεν φυσάει αέρας, δηλαδή υφίσταται άπνοια, η Γη ακτινοβολεί συνεχώς θερμότητα στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα βαθμηδόν να ψύχεται η επιφάνειά της. Τότε το κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας, της τροπόσφαιρας, που έρχεται σε επαφή μ΄ αυτήν αρχίζει πρώτη αυτή να ψύχεται. Τα μόρια των υδρατμών λοιπόν που υφίστανται σ΄ αυτό το πολύ χαμηλό ύψος, αγγίζοντας τις ψυχρές επιφάνειες των σωμάτων αρχίζουν να συμπυκνώνονται και να κολλούν σ΄ αυτές έλκοντας και άλλα μόρια υδρατμών σχηματίζοντας έτσι υδροσταγόνες. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται δρόσος.

Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται και στο καθρέφτη του μπάνιου όταν γίνεται χρήση ζεστού νερού, που θαμπώνει και στη συνέχεια εμφανίζονται σταγόνες νερού, ή όπως σ΄ ένα ποτήρι παγωμένου νερού, στην εξωτερική του επιφάνεια το Καλοκαίρι.

Σημείο δρόσου

Σημείο δρόσου ή Σημείο υγροποίησης ή σημείο κόρου ατμόσφαιρας χαρακτηρίζεται το σημείο εκείνο της θερμοκρασίας που όταν οι υδρατμοί ψυχθούν δημιουργούν το φαινόμενο της δρόσου, δηλαδή τις σταγόνες δρόσου. Στη θερμοκρασία αυτή εξυπακούεται πως ο αέρας είναι κορεσμένος και δεν μπορεί να συγκρατήσει άλλους υδρατμούς με αποτέλεσμα η σχετική υγρασία να είναι 100%.
Σημειώνεται όμως ότι η θερμοκρασία κορεσμού της ατμόσφαιρας ή του "σημείου δρόσου" μπορεί να είναι οποιαδήποτε θερμοκρασία, πάνω από το 0° C.
Η θερμοκρασία αυτή εξαρτάται και μόνο από την ποσότητα των υδρατμών που περιέχει 1 κυβικό μέτρο αέρος, συνεπώς εξαρτάται από την απόλυτη υγρασία.
Η θερμοκρασία του σημείου δρόσου αποτελεί σπουδαίο μετεωρολογικό στοιχείο για ένα τόπο και γι΄ αυτό πάντοτε αναφέρεται στους μετεωρολογικούς χάρτες με τα σύμβολα D.P. από τα αρχικά του αγγλικού όρου Dew Point (=Δρόσου σημείο).

Παρατηρήσεις

Γενικά η δρόσος χαρακτηρίζεται ως ένα από τα ευεργετικότερα μετεωρολογικά φαινόμενα, ειδικά στις καλλιέργειες, και όχι μόνο. Ιδιαίτερα στις περιοχές με λιγοστές βροχοπτώσεις όπως είναι τα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, ιδίως οι Κυκλάδες η αξία της είναι ιδιαίτερα αντιληπτή. Αν έλλειπε η δρόσος όλα θα ήταν κατάξερα και καμιά καλλιέργεια δεν θα ευδοκιμούσε.

• Αν η θερμοκρασία συμπύκνωσης των υδρατμών είναι κάτω από το 0° C τότε δημιουργείται ένα άλλο φαινόμενο που λέγεται πάχνη ή παγετός.